Het bekende drie-cirkelmodel voor familiebedrijven geeft veel mensen een ‘aha-gevoel’: de interactie tussen de drie velden: familie, management en eigendom, verklaart veel van wat er gebeurt in het familiebedrijf. Vaak gaat het om een pettenprobleem: vanuit welk perspectief praat je? Het perspectief van een aandeelhoudend familielid is totaal anders dan dat van een externe directeur, of een familielid dat alleen werkzaam is binnen het bedrijf (en geen eigenaar is). Door dit te verbeelden in één model van overlappende systemen wordt het gesprek over de dynamiek in het familiebedrijf vergemakkelijkt.

Wie het drie-cirkelmodel nader bestudeert, ziet al snel waar de schoen echt wringt: niet binnen de cirkels, maar juist ertussen.

Door de verschillende manier waarop vraagstukken worden benaderd door familie, management en eigenaars ontstaan verschillende dilemma’s, bijvoorbeeld:

• Het erfgoed-dilemma: is het bedrijf van ons of van de volgende generaties?
• Het competentie-dilemma: selecteren we op kwaliteiten of op bloedverwantschap?
• Het stakeholders-dilemma: kiezen we voor financieel rendement of voor maatschappelijk rendement?

Er zijn natuurlijk ook vraagstukken die uitsluitend binnen één cirkel spelen. Als de andere cirkels niet echt geraakt worden, is het gemakkelijker het besluit te laten aan de mensen die erover gaan: het bestuur van het bedrijf, de aandeelhoudersvergadering, of de familie. Gemakkelijker wil overigens niet altijd zeggen vanzelfsprekend, want het vereist dat duidelijk vastgelegd wordt wat de rollen en bevoegdheden van iedere groep zijn, dat iedereen daarvan op de hoogte is en die rollen ook respecteert.

Bij cirkeloverstijgende dilemma’s zijn er geen objectieve maatstaven om een besluit op te baseren, en dat maakt ze zo lastig. Natuurlijk is er in de formele regels altijd te vinden wie mag besluiten, maar echte dilemma’s hebben als kenmerk dat er fundamentele waarden tegen elkaar moeten worden afgewogen. Dat vergt een proces waarbij iedereen zich betrokken en gehoord voelt. De familiewaarden moeten uiteindelijk de doorslag geven, anders verliest het familiebedrijf zijn unieke karakteristiek en de verbinding met de familie.

In de praktijk betekent het dat bij dilemma’s de vraag wordt gesteld: Wat wil de familie? En nu wordt het spannend, want wie spreekt eigenlijk namens de familie? Hoe komt de familie tot besluiten over echt belangrijke zaken? Hoe weegt de familie de stem van de senior generatie ten opzichte van de junior generatie? Van de werkenden en de niet-werkenden? Mensen met veel kennis en ervaring en die met minder? Hoe voorkom je dat het uiteindelijk over macht gaat in plaats van over waarden? Of over oud zeer uit het verleden in plaats van een gedeelde toekomstdroom?

Het proces om als familie dilemma’s op te lossen en familie-leiderschap vorm te geven is de sleutel tot continuïteit van het familiebedrijf. Het vergt kennis over alle drie de gebieden: bedrijf, eigendom en familie, en een aanpak die ervoor zorgt dat een dilemma de familie niet verdeelt, maar juist tot elkaar brengt. Daarover gaat Mesa graag met u in gesprek!